آبله میمونی
این بیماری یک بیماری نادر زئونوز است از طریق حیوان به انسان منتقل می‌شود، انتقال انسان به انسان ممکن، اما محدود است. آبله میمون یک بیماری خود محدود شونده است که ۲-۴ هفته به طول می‌انجامد، دلیل نامگذاری این بیماری این است که ویروس عامل آن ابتدا در میمون شناسایی شد.
اولین مورد آبله میمونی در ایران شناسایی شد
بر اساس اعلام وزارت بهداشت، اولین مورد ابتلا به آبله میمون در شهر اهواز شناسایی شد. امروز ۲۵ مرداد ماه ۱۴۰۱، وزارت بهداشت از شناسایی اولین مورد ابتلا به آبله میمونی در کشور خبر داد. در حال حاضر بیمار در منزل خود قرنطینه شده است.
ویروس شناسی آبله میمونی و واکسن
ویروس آبله میمونی اولین بار در سال ۱۹۵۸ در میمونهای آزمایشگاهی در دانمارک شناسایی شد، این ویروس می‌تواند موش و خرگوش را نیز آلوده کند، بروز آن در ۱۹۷۰ در انسان نیز مشاهده گردید. ویروس آبله میمونی متعلق به جنس Orthopoxvirus از خانواده Poxviridae است، ویروسهای آبله variola virus، vaccinia (که در ساخت واکسن کاربرد دارد) و آبله گاوی نیز از اعضای این خانواده هستند، به دلیل اشتراک آنتی ژنی آبله میمونی با آبله انسانی، آبله گاوی و واکسینیا، واکسیناسیون علیه آبله تا 85% علیه آبله میمونی موثر است.
علائم آبله میمونی
علائم آبله میمونی مشابه آبله است اما به صورت خفیفتر رخ میدهد، این بیماری با تب سردرد دردهای عضلانی و خستگی شروع شده و با بروز دانه‌های پوستی (راش) همراه تاول در صورت، دست‌ها، پاها، دهان و اندام تناسلی ادامه می‌یابد، راش‌ها ۳ تا ۴ هغته بعد از بروز بهبود می‌یابند وجه تمایز آن با آبله تورم غدد لنفاوی است.
دوره کمون بیماری به طور معمول ۷-۱۴ روز است (اما می‌تواند بین ۵-۲۱ روز هم باشد).
راههای انتقال آبله میمونی
در تماس با ویروس از طریق حیوان، انسان و وسایل آلوده صورت می‌گیرد،ویروس از راه جراحت پوستی (حتی اگر قابل رویت نباشد)، راههای تنفسی و غشاهای مخاطی (چشم، دهان و بینی) می‌تواند به بدن منتقل شود، انتقال، ممکن است از حیوان به انسان از راه گازگرفتن، چنگ انداختن، مصرف یا سر و کار داشتن با گوشت حیوان آلوده یا تماس با ترشحات ضایعات، مایعات و مدفوع حیوان مبتلا رخ دهد.
انتقال انسان به انسان از طریق تماس با مایعات آلوده بدن فرد بیمار، زخمهای فرد مبتلا، ترشحات مخاطی و قطرات تنفسی آلوده و بزرگ (که قابلیت جابجایی زیادی ندارند) اتفاق می افتد، بنابراین از راه رابطه جنسی یا تنفسی منتقل می‌گردد، البته انتقال تنفسی انسان به انسان نیازمند تماس طولانی رخ به رخ است، همچنین انتقال از مادر به جنین از طریق جفت نیز مشاهده شده است.
تماس غیر مستقیم با لباس، ملحفه و به طور کلی وسایل آلوده به ترشحات مخاطی و ترشحات ضایعات نیز از جمله راههای انتقال غیرمستقیم آبله میمونی است.
راههای پیشگیری از ابتلا به آبله میمونی
- پرهیز از تماس با حیواناتی که ممکن است ناقل ویروس باشند(حتی در صورت مرده بودن)
- پرهیز از تماس هر وسیله ای که ممکن است آلوده به ویروس باشد (از جمله لباس، بستر و..)
- قرنطینه افراد آلوده به ویروس و پرهیز از تماس با آنها
- پرهیز از روابط جنسی غیر ایمن (پایبندی به حریم خانواده و رعایت بهداشت جنسی)
- رعایت بهداشت دست‌ها
- پخت کامل غذاهای حاوی گوشت
تشخیص آبله میمونی
راه تشخیص آبله میمونی انجام تست PCR بر روی نمونه‌های تهیه شده از بثورات پوستی است (به دلیل وجود واکنش‌های جانبی در ویروسهای اورتوپاکس، تست‌های مبتنی بر آنتی ژن و آنتی بادی در آنها ارزش تشخیصی ندارند.)
اطلاعاتی برای کادر درمان
علائم اولیه (Prodrome) آبله میمونی تب، کسالت، سردرد و در مواردی گلودرد و سرفه است، لنفادنوپاتی (lymphadenopathy) وجه افتراق اصلی علائم آبله میمونی و انسانی است. علائم معمولا با تب شروع شده و یک تا سه روز بعد تظاهرات پوستی ظاهر می‌شوند، که ابتدا در صورت بروز پیدا کرده و سپس در بقیه نقاط بدن منتشر می‌شوند، غدد لنفاوی ممکن است در گردن (submandibular & cervical)، زیربغل (axillary) یا کشاله ران (inguinal) به صورت یکطرفه یا دوطرفه ظاهر شوند
زخمها ابتدا ضایعاتی کوچک هستند سپس به صورت (مسطح) Macules درآمده (۱-۲ روز)، از روز سوم به بعد متورم شده و Papules را تشکیل می‌دهند، از روز چهارم به بعد درون آنها با مایعی شفاف پر شده و Vesicles را تشکیل می‌دهند، و از روز ششم به بعد به ضایعاتی متورم، سفت و پر شده از مایعی کدر تبدیل می‌شوند که در مرکز خود فرورفتگی دارند (umbilication)، این مرحله Pustules نام داشته و زخمها برای ۵ تا ۷ روز قبل از پوسته ریزی در این مرحله باقی خواهد ماند، نهایتا در انتهای هفته دوم زخمها خشک شده و وارد مرحله پوسته ریزی می‌شوند Scabs، Scabsها معمولا یک هفته قبل از ریزش باقی می‌مانند. زخمها معمولا دایره‌ای و با مرز مشخص circumscribed، عمیق هستند و در یک ناحیه از بدن سایز مشابهی دارند و در مرحله یکسانی به سر می‌برند، تب قبل از تظاهرات پوستی رخ میدهد، زخمها در کف دست و پا نیز وجود دارند، در مراحل ابتدایی (و پیش از مرحله بهبودی) دردناک هستند و پس از آن پوسته پوسته و دچار خارش می‌شوند.
درمان آبله میمونی
این بیماری معمولا خفیف است و بدون درمان خاص خود به خود بهبود می¬یابد، اگر چه بهتر است گروههای زیر تحت درمان قرار گیرند:
- افراد مبتلا به فرم شدید بیماری (مواردی که ویروس به فرم هموراژیک، سپسیس، انسفالیت منتهی شود)
- بیمارانی که مستعد ابتلا به فرم شدید بیماری هستند، از جمله:
- بیماران مبتلا به نقص ایمنی، خودایمنی، HIV، لوکمی، لنفوم، بدخیمی، دریافت کننده پیوند، تحت درمان¬های خاص(عوامل آلکیله کننده، آنتی متابولیتها، رادیوتراپی، کورتیکواستروئید، TNF)، گیرنده (پیوند) سلولهای بنیادی خونساز که کمتر از 24 ماه از پیوند آنها گذشته باشد یا به GVHD دچار شده باشند.
- کودکان (به خصوص کودکان زیر 8 سال)
- مادران باردار و شیرده
- بیماران مبتلا به بیماری¬های زمینه¬ای خاص
- بیماران مبتلا به عفونت نابجای ویروس آبله میمونی(عفونت چشم، دهان، نواحی ژنیتال و مقعد)
هم اکنون درمان خاصی برای ویروس آبله میمونی شناسایی نشده اگرچه استفاده از داروهای ضد ویروسی می‌تواند در درمان انها مفید باشد، Strategic National Stockpile (SNS) موارد زیر را برای درمان ابله میمونی توصیه کرده است:
- Tecovirimat (TPOXX )
- Cidofovir (Vistide)
- Vaccinia Immune Globulin Intravenous (VIGIV)
- Brincidofovir (Tembexa)